Avrupa Birliği Bakanı Sayın Egemen Bağış çeşitli vesilelerle yaptığı açıklamalarda; Türkiye'nin 2014'te Avrupa Birliği'nden tam üyelik beklediğini,Ankara'nın 2014 hedefinde kararlı olduğunu ve çalışmalarının da bu çerçevede sürdüğünü vurgulamakta,AB'ye tam üyelik için açılması gereken 33 fasıl bulunduğunu,bunlardan 13'ünün açıldığını,geriye kalan 20 faslın 17'sinde siyasi engeller olduğunu,fasıl açamasak da reformlara devam edildiğini,2013 yılı sonunda hukuki olarak üyeliğe hazır olmuş olacağımızı, reformların yeni dönemde de hızla devam edeceğini belirtmektedir.
AB Müktesebatı Çerçevesinde açılmayan fasıllardan biri de, “Fasıl 14. Taşımacılık Politikası” başlıklıdır.
Faslın amacı; AB taşımacılık mevzuatı güvenli, verimli ve çevre açısından sağlam ve kullanıcı dostu taşıma hizmetlerini teşvik ederek iç pazarın işleyişini geliştirmeyi amaçlar. Taşımacılık mevzuatı karayolu, demiryolları, içsuyolları, birleşik ulaşım biçimleri, havacılık ve deniz ulaşımı sektörlerini kapsar. Müktesebat teknik ve güvenlik standartları, güvenlik, sosyal standartlar, devlet yardımı kontrolü ve iç taşımacılık pazarı bağlamında pazar özelleştirmesi ile ilgilidir.
Bu faslın kapsamındaki mevzuata uyumda önemli düzeyde ilerleme kaydedilmekle birlikte demiryolu alt sektöründe gerekli reformlar yapılamamıştır.
Demiryolu Sektörünün yeniden yapılanması ile ilgili olan düzenlemeler,Türkiye’nin önünü açacak,Türkiye’nin tüm sektörlerde 2023 hedeflerine ulaşmasına önemli katkı sağlayacak reformlardır.
14.Fasıl’ın açılmaması, demiryolu ile ilgili düzenlemelerin yapılmasını engellememelidir diye düşünüyoruz.
Aşağıdaki düzenlemelerin çok süratli bir şekilde hayata geçirilmesi, Türk demiryolu sektörünü çağdaş (teknolojik,işletmecilik,altyapı,insan kaynakları v.b.) demiryolu ile entegrasyonunu ve taşımacılıkta rekabet edebilirliğini kazandıracaktır.
Fasıl 14.Taşımacılık Politikası’na göre çıkarılması gereken düzenlemeler;
1- 1017/68/AET, 1370/2007/AT, 1192/69/AET ve 1108/70/AET sayılı Tüzükler,91/440/AET, 95/18/AT, 96/48/AT, 2001/12/AT,2001/13/AT, 2001/14/AT, 2001/16/AT, 2004/49/AT, 2004/50/AT, 2004/51/AT ve 2007/58 sayılı Direktifler’e göre; Rekabete dayalı esaslar çerçevesinde kaliteli, sürekli ve emniyetli demiryolu taşımacılık hizmetinin uygun ücretle kullanıcılara sunulmasına dair “Demiryolu Çerçeve Kanunu”
2- 1192/69/AET sayılı Tüzük,91/440/AET, 2001/12/AT, 2004/51/AT ve 2007/58/AT sayılı Direktifler’e göre; Demiryolu altyapısını yönetmek ve demiryolu ile yük ve yolcu taşımacılığı hizmetleri sunmak üzere Türk Demiryolları Kuruluşunun kurulmasına ilişkin usul ve esasların düzenlenmesi’ne dair “Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları Kanunu”
3- 1017/68/AET ve 1/2003/AT sayılı Tüzükler göre; Demiryolu taşımacılığında rekabet kurallarının düzenlenmesi dair “Demiryolu Taşımacılığında Rekabet Kurallarına İlişkin Düzenleme”
4- 2001/14/AT ve 2004/49/AT sayılı Direktiflere göre; Demiryolu emniyetinin geliştirilmesi ve iyileştirilmesine dair “ Demiryolu Emniyeti Yönetmeliği”
5- 95/18/AT, 2001/13/AT ve 2004/49/AT sayılı Direktiflere göre; Demiryolu taşımacılık hizmetlerinin güvenilirlik, mali kapasite ve yeterlilik konularında belirlenmiş olan yükümlülüklerinin demiryolu işletmeleri ve altyapı yöneticileri tarafından yerine getirilmesinin sağlanmasına dair “Demiryolu İşletmeciliği Lisans Yönetmeliği”
6-96/48/AT, 2001/14/AT, 2001/16//AT, 2004/49/AT, 2004/50/AT ve 2007/32/AT sayılı Direktiflere göre; Bu yönetmelikte yer alan şartlar ile eklerdeki hususları sağlayan karşılıklı işletilebilirlik bileşenlerinin ve alt sistemlerin piyasaya girmelerinin, hizmete alınmalarının ve işletilmelerinin sağlanmasına dair “Karşılıklı İşletilebilirlik Yönetmeliği”
7- 91/440/AET, 2001/12/AT, 2001/14/AT, 2004/49/AT, 2004/51/AT ve 2007/58/AT sayılı Direktiflere göre; Ulusal demiryolu şebekesine dâhil demiryolu altyapısına serbest, adil ve ayrımcı olmayan erişimin sağlanmasına dair “Demiryolu Altyapısına Erişim Yönetmeliği”
8- 96/49/AT, 96/35/AT ve 2000/18/AT sayılı Direktiflere göre; Tehlikeli maddelerin, can, mal, sağlık, işçi emniyeti ve çevre güvenliği dikkate alınarak demiryolu ile emniyetli bir şekilde taşınmasının sağlanması,yurt içinde ve COTIF üyesi ülkeler arasında demiryolu ile eşyaların taşınmasına ilişkin usul ve esasların belirlenmesine dair “Tehlikeli Maddelerin Demiryolu ile Taşınması Yönetmeliği”
9- 2007/59/AT sayılı Direktife göre; Demiryolu emniyetinin geliştirilmesine yönelik olarak makinistlere lisans ve bröve verilmesi ilişkin prosedürlerin belirlenmesi ve Lisans ve bröve verilmesi ile ilgili olarak demiryolu sektöründeki yetkili makamların, makinistlerin, demiryolu işletmelerinin, altyapı yöneticisinin ve eğitim merkezlerinin görevlerinin tanımlanmasına dair ““Makinistlerin Brövelendirilmesi Yönetmeliği”
10- 1371/2007/AT sayılı Tüzük’e göre; Demiryolu yolcu taşımacılığında yolcu haklarını korumak ve demiryolu taşımacılığının ulaştırma sektöründeki payını artırmak için demiryolu yolcu taşımacılığının kalite ve etkinliğin artırılmasına dair “Yolcu Hakları Yönetmeliği”
11- 96/35/AT ve 2000/18/AT sayılı Direktifler’e göre;Tehlikeli maddelerin taşınmasında olası riskleri belirlemek ve bu risklerin insanlara ve çevreye zarar vermemesi için gerekli önlemlerin alınmasından sorumlu olacak güvenlik danışmanlarının eğitilmesi, atanması ve görevleri ile ilgili usul ve esasların belirlenmesi’ne dair “Tehlikeli Maddelerin Taşınması Hususunda Görevli Güvenlik Danışmanlarına İlişkin Tebliğ”
12- 92/106/AET sayılı Direktif’e göre; Müşteriye daha iyi hizmet vermek için kapıdan kapıya ekonomik taşıma sunulması, karayollarındaki sıkışıklığı, kazaları ve çevre kirliliğinin azaltılması ile enerji tasarrufunun sağlanması, karayolu, denizyolu ve demiryolu ile yapılan taşımacılıkta, taşıma yapan her türlü aracın operatör ve sürücülerinin, sorumluluk ve yükümlülüklerinin belirlenmesi, eğitilmesi’ne dair “Kombine Mal Taşımacılığı Yönetmeliği”
Yukarıdaki düzenlemelerin yapılmasının kolay olacağını düşünüyoruz.Çünkü AB üyesi 27 ülke bu düzenlemeleri yaptı.Yaklaşık on yıldır uygulanıyor.Uygulama sürecinde ortaya çıkan sorunlar ortak bir AB platformunda çözümleniyor.Türkiye olarak AB’nin yaşadığı deneyimlerden yararlanarak,kendi şartlarımızı da dikkate alarak hızlı bir geçiş süreci ortamını şimdiden hazırlayabiliriz.
Yukarıdaki düzenleme çalışmaları içinde sektördeki deneyimleri nedeniyle taşımacılık sektörünün ve sivil toplum kuruluşlarının,üniversitelerin düzenleyici kurumlara çok önemli katkıları olacaktır.
Dünya lojistik ve taşımacılık sektöründeki çok hızlı gelişmeler,ticaret yollarının kıyasıya rekabeti,küresel rekabetin getirdiği sorunlar çabuk karar alınmasını gerektiriyor.
AB’nin Taşımacılık ile ilgili 2011 Beyaz Kitap “White Paper” ına göre de, “Temiz ve Yeşil Bir Dünya” için,ulaştırma sektöründe her türlü “acıtıcı” önlem alınacaktır.Bu yaklaşımı da dikkate alarak vakit kaybetmeden gereğini yapalım diyoruz ve ilave ediyoruz.
“demiryolu geleceğimizdir”
Yaşar ROTA
3- 31.03.2007 tarihli ve 26479 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Yönetmeliği’nin 25. maddesi gereğince çıkarılacak olan Tebliğ ile
tehlikeli maddelerin karayolu ve/veya Demiryolu ile taşınmasında olası riskleri belirlemek ve bu risklerin insanlara ve çevreye zarar vermemesi için gerekli önlemlerin alınmasından sorumlu olacak Güvenlik Danışmanlarının eğitilmesi, atanması ve görevleri ile ilgili usul ve esasları belirlemek Tehlikeli Maddelerin Taşınması hususunda görevli Güvenlik Danışmanlarına ilişkin tebliğ amaçlanmaktadır.
4- 92/106 sayılı Konsey Direktifi Müşteriye daha iyi hizmet vermek için kapıdan kapıya ekonomik tasıma sunulması Karayollarındaki sıkışıklığı, kazaları ve çevre kirliliğinin azaltılması ile enerji tasarrufunun sağlanması Karayolu, denizyolu ve demiryolu ile yapılan
taşımacılıkta her türlü araç ile tasıma yapan taşımacıların, taşıyan her türlü aracın operatör
ve sürücülerinin, sorumluluk, yükümlülük ve eğitimleri Kombine Mal Taşımacılığı Yönetmeliği
.
TINA (Transport Infrastructure Needs Assessment)-Türkiye çalışması sonucunda, ilgili kurumlarca kullanılabilecek coğrafi bilgi sistemine dayalı bir ulaştırma ağı veritabanı (TINA Bilgi Sistemi) oluşturulmuştur. Anılan veritabanı ile ulaştırma ağının mevcut durumunun yanı sıra bu ağın gelecekteki gelişimi ve gelişim maliyetinin gözlemlenebilmesi hedeflenmiştir. Ancak, veri transferi ve veri güncellemesi konularında mevcut sistemde yaşanan sıkıntılar nedeniyle, ihtiyaçları karşılayabilecek yeni bir “Ulaştırma Bilgi Sistemi” oluşturulabilmesi amacıyla SEI fonları kapsamında "Technical Assistance for the Institutional Building of TCU regarding TIS in MoT" bir Teknik Destek Projesi Şubat 2011 tarihinde başlatılmış olup, anılan Proje kapsamındaki çalışmalar devam etmektedir.
Türkiye 30 Ekim 2009 tarihinde iç hukuk prosedürlerini tamamlayarak 22 Mart 2010 tarihi itibariyle Tehlikeli Malların Karayoluyla Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa Anlaşmasına (ADR) taraf olmuştur. Bu anlaşmanın uygulanmasına yönelik hükümleri de ihtiva eden ve 31 Mart 2007 tarih ve 26479 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Hakkında Yönetmeliğin bazı maddeleri 1 Ocak 2011 tarihinde yürürlüğe girmiş olup, diğer hükümleri 2012-2014 yılları arasında tedricen yürürlüğe girecektir.
Ülkemiz iç ve dış ticareti için büyük önemi olan ulaştırma sektörünün AB ile uyum sağlaması ve sektörün üyeliğe hazırlanması için ilgili tüm strateji belgelerinde/planlarında ulaştırma sektörüne yer verilmektedir.
Türk ulaştırma sektörünün üyeliğe hazırlanması, yeniden yapılandırılması, modernize edilmesi ve modlar arasında dengeli bir yapıya kavuşması hususu pek çok ulusal belgede yer almaktadır. Bunlar Ulaştırma Bakanlığı – Türkiye Ulaşım Ve İletişim Stratejisi – Hedef 2023, 9.Kalkınma Planı, Katılım Öncesi Ekonomik Program (2011–2013)ve TÜBİTAK tarafından hazırlanan Ulusal Bilim ve Teknoloji Politikaları 2003-2023 Strateji Belgesi olup, bu belgelerdeki öncelikler Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı I. ve III. Bileşen öncelikleri ve MIPD öncelikleriyle uyumludur.
Ulaştırma türleri arasında etkin koordinasyonu sağlayacak düzenlemeler yapılması, buna paralel olarak gelişen ve değişen şartlar doğrultusunda Ulaştırma Bakanlığı ile bağlı ve ilgili kuruluşlarında yönetim yapısının yeniden düzenlenmesi, ulaştırmanın araştırma-geliştirme ve eğitim etkinliklerini yerine getirmek üzere bir Ulaştırma Enstitüsünün kurularak nitelikli personel yetiştirilmesi amacıyla üniversitelerle işbirliğine gidilmesi, Ulaşım Ana Planı hazırlanması ve Strateji Belgesinde öngörülen hedeflere ulaşılabilmesi için uygulamaya konulacak faaliyet ve projelerin öncelik ve detaylarının Ulaşım Ana Planı ile belirlenmesi öngörülmektedir.
Ayrıca Ulaştırma sektöründe alternatif ulaşım sistemleri kurmak ve gelişen teknolojilerin demiryolu, karayolu, denizyolu alt ve üst yapılarında uygulanmasına yönelik olarak daha ekonomik ve güvenli yeni ulaşım sistemlerinin AR-GE çalışmalarının yapılması ve uygulamaya geçirilmesinin sağlanması hedeflenmektedir. Bu çerçevede Ulaşımın her türünde ülkemizi bölge ülkeleri ile bağlayacak yeni koridor, hat ve bağlantıların oluşumuna yönelik projelere ve uygulamalara ilişkin çalışmalar yapılacak ve uygulamaya konulacaktır.Bu önceliklere uygun şekilde hazırlanacak eylem planları ile altyapı projelerinin ortaya konulmasına ve ulaşım alt sistemlerinin uygun olanlarını aynı anda kullanan kombine taşımacılığına özen gösterilecektir.
Ulaştırma türlerinin teknik ve ekonomik açıdan en uygun yerlerde kullanıldığı dengeli, akılcı ve etkin bir ulaştırma altyapısının oluşturulmasında, sistem, bütüncül bir yaklaşımla ele alınacak; yük taşımalarının demiryollarına kaydırılmasını, önemli limanların lojistik merkezler olarak geliştirilmesini sağlayan, taşıma modlarında güvenliği öne çıkaran politikalar izlenecektir.
Başta karayolu olmak üzere ulaştırmanın tüm modlarında trafik güvenliğinin artırılmasına, mevcut altyapının korunmasına, verimli kullanımının sağlanmasına ve bilgi ve iletişim teknolojilerinden en üst düzeyde yararlanılmasına önem ve öncelik verilecektir.
Ulaştırma projelerinin geliştirilmesinde koridor yaklaşımına geçilecektir. Bu yaklaşımın alternatif ulaştırma modlarını inceleyen ve dışsallıkları kapsayan değerlendirmelerle, en avantajlı ulaşım modunu belirleyen bir yapıda olması esastır.
Demiryolu ve denizyolunun karayolu ile rekabet edebileceği koridorlarda taşıma üstünlüğünü sağlayacak bir yatırım ve işletmecilik anlayışıyla koridor bazında belirli tonaj potansiyelini aşan yüklerin demiryolu ve denizyolu ile taşınması özendirilecektir.
AB’nin Trans-Avrupa Ulaştırma Ağlarının (TEN-T) Türkiye ile bütünleşmesini sağlayacak projeler başta olmak üzere Kafkas ülkeleri, Orta Asya ve Ortadoğu ile bağlantıları güçlendiren projelerin gerçekleştirilmesi sağlanacaktır.
Büyük ulaştırma projelerinin yapım ve işletiminde finansman ihtiyacına cevap vermek ve özel sektörün verimli işletme yapısından yararlanmak üzere kamu özel sektör işbirliği modelinin uygulanmasına öncelik verilecektir.
Ulaştırma sektöründe sürekli güncellenen ve homojen bir yapıya oturtulmuş ulaştırma veri tabanı sektördeki dışsallıkları da kapsayacak şekilde oluşturulacak, sektörde faaliyet gösteren kamu kuruluşlarının performanslarını ölçmek üzere, her alt moda uygun performans kriterleri belirlenecek, izleme mekanizmaları geliştirilecektir.
Ulaştırma sektöründeki kurumları tek çatı altında toplayarak karar alma ve programlama sürecinde koordinasyonu sağlayacak bir yönetim yapısı oluşturulacaktır.
Bu bölüm sektörde AB’ne uyum açısından önümüzdeki dönemde atılması gereken adımların neler olduğunu tanımlamayı hedeflemektedir. Bu tanımlama, önceki bölümlerde açıklanan ulusal kaynaklar, plan ve programlar ile AB Mali yardımları kapsamındakiler dahil bugüne kadar yapılan proje ve çalışmaların sonuçları ile müktesebata daha ileri uyum sağlamak açısından yapılması gerekenleri dikkate alınarak yapılmıştır.
Ulaştırma alt sektörlerinde altyapı yatırımlarının planlanması, her bir alt ulaşım sektörünün birbirleri ile etkileşimlerinin araştırılması ve kombine taşımacılığın desteklenmesi konularında yeterli düzeyde çalışma ve planlama bulunmamaktadır.
Kombine taşımacılığın desteklenmesi ve uygulanabilmesi kapsamında gerekli teknik ve altyapı çalışmalarının ilgili kurumlar arasında koordineli bir şekilde yürütülebilmesi için Bakanlık bünyesinde yeterli idari yapılanma bulunmamaktadır. Kombine taşımacılık konusunda kurumlar arası koordinasyon ve teknik işbirliği yeterli düzeyde değildir.
Taşımacılık sektöründe etkinlik ve verimlilik unsurlarının gözetilmesi yeterli düzeyde değildir.
Demiryolu taşımacılığında idari kapasite etkin kullanılamamaktadır ve sektörün daha etkin bir biçimde işlemesi, serbestleşmesi ve AB ile uyumu açısından gerekli idari reform çalışmaları yapılmamıştır.
Ulaştırma politikası oluşturulması sürecinde; istatistik, modelleme, değerlendirme ve bilgi alışverişi konularını yürütmek, kurumlar arası koordinasyon ile planlama sürecinin etkin yönetimini sağlamak,kombine taşımacılığın geliştirilmesi için gerekli çalışmaları yapmak amacıyla Ulaştırma Bakanlığı bünyesinde “Ulaştırma Koordinasyon Birimi”nin kurulması; söz konusu birimin TINA-Türkiye Çalışması’nda öngörüldüğü üzere TEN-T çekirdek ağı üzerinde yapılacak yatırımlar ile proje planlamalarının desteklenmesi, karar verme ve izlemenin sağlanması fonksiyonlarını da yürütmesi ve gelecek 20-30 yıllık ulaştırma altyapı ve taşımacılık politikalarının oluşturulması kapsamında karar mercilerine gerekli tüm çalışmaları sunmayı haiz durumda olması,
Demiryolu taşımacılığında kaza inceleme, denetim, altyapı bakım hizmetleri ve yolcu/yük taşımacılığı faaliyetlerinin ayrıştırılması ile piyasanın yeniden yapılandırılması ve serbestleştirilmesi,
1- Türk demiryolu sektörünün yasal ve yapısal çerçevesinin AB mevzuatına uygun bir şekilde oluşturulmasını sağlayacak olan Genel Demiryolu Çerçeve Kanunu ve TCDD Kanunu taslakları ile bunları tamamlayıcı nitelikteki Demiryolu Emniyeti, Demiryolu İşletme Lisansı, Demiryollarında Karşılıklı İşletilebilirlik ve Demiryolu Altyapısına Erişim Yönetmelik’leridir.
Kamu kurum ve kuruluşları ile sivil toplum örgütlerinden alınan görüşler doğrultusunda genel gerekçe ve madde gerekçeleri de ilave edilerek yeniden düzenlenen taslaklar 15 Temmuz 2008 itibarıyla Ulaştırma Bakanlığına gönderilmiş olup henüz yasalaşma sürecini beklemektedir.
2- 96/49/AT sayılı Konsey Direktifi göre, Tehlikeli eşyaların, can, mal, sağlık, işçi emniyeti ve çevre güvenliği dikkate alınarak demiryolu ile emniyetli bir şekilde taşınmasının sağlanması Yurt içinde ve COTIF üyesi ülkeler arasında demiryolu ile eşyaların taşınmasına ilişkin usul ve esasların belirlenmesi için “Demiryolu ile Tehlikeli Eşyaların Taşınması Yönetmeliği” ile Güvenlik Danışmanlarının atanması ve eğitimine ilişkin 96/35/AT sayılı Direktif Güvenlik Danışmanları için asgari sınav koşullarına ilişkin 2000/18/AT sayılı Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Direktifine göre çıkarılması gereken
